Berglind Rós Magnúsdóttir & Unnur Edda Garðarsdóttir. „Bara ekki mínar týpur!“ Sjálfsmyndarsköpun, félagsleg aðgreining og framhaldsskólaval – Netla
Á síðustu áratugum hefur töluvert verið rætt um skólavalsstefnur, þar sem árangur
á afmörkuðu sviði ræður alfarið aðgengi nemenda að bóknámsbrautum í tilteknum
skólum. Skólinn hefur á síðustu áratugum orðið mikilvægur liður í félags- og
menningarlegri aðgreiningu milli hópa samfara auknu aðgengi að framhaldsskóla,
vaxandi samkeppni og stéttaskiptingu í samfélögum. Allir geta nú sótt framhaldsskóla
en ekki hvaða framhaldsskóla sem er. Í rannsókninni er byggt á hugtökum Bourdieu
um samspil veruháttar, vettvangs og auðs þegar rætt er um stéttarstöðu, sjálfsmynd og
aðgreiningu og hvernig val nemenda á námi til stúdentsprófs mótast af þessu samspili.
Hér er sjónum beint að framhaldsskólavali bóknámsnemenda á höfuðborgarsvæðinu;
hvernig þeir skilgreina skólana í hinu félagslega stigveldi. Sérstök áhersla er á að skoða
val og gildi nemenda með veruhátt rótgróinnar millistéttar, sem samkvæmt Bourdieu
er talinn samsvara best menningu og áherslum hefðbundins bóknáms.
Tekin voru viðtöl við 19 nemendur sem töldust ná góðum árangri í sínum skóla og voru á fjórða námsári. Skólarnir fjórir voru valdir út frá háu eða lágu höfnunarhlutfalli við inntöku nemenda á síðustu fimm árum. Ljóst er á orðum viðmælenda að skólaval er mikilvægur farvegur sjálfsmyndarsköpunar og aðgreiningar. Hjá þeim sem eiga sér menntauppruna aftur í ættir kemur skýrast fram að það er ekki aðeins vilji nemenda eða einlægur áhugi sem stýrir valinu heldur einnig þrýstingur frá fjölskyldumeðlimum og óorðaðar væntingar frá samferðafólki sem eiga þátt í þessu ferli. Ástæður vals eru oft óljósar þangað til hefðbundnum valmöguleikum er ógnað. Það er ekki fyrr en nemendur af rótgróinni millistétt fara út fyrir upprunavettvang sinn sem þeir upplifa misgengi milli veruháttar og vettvangs. Meðvitund um forréttindi, félagslegan ójöfnuð og stéttastöðu er almennt takmörkuð en skapaðist hjá þeim tveimur nemendum úr rótgróinni millistétt sem höfðu farið út fyrir upprunavettvang sinn.
Tekin voru viðtöl við 19 nemendur sem töldust ná góðum árangri í sínum skóla og voru á fjórða námsári. Skólarnir fjórir voru valdir út frá háu eða lágu höfnunarhlutfalli við inntöku nemenda á síðustu fimm árum. Ljóst er á orðum viðmælenda að skólaval er mikilvægur farvegur sjálfsmyndarsköpunar og aðgreiningar. Hjá þeim sem eiga sér menntauppruna aftur í ættir kemur skýrast fram að það er ekki aðeins vilji nemenda eða einlægur áhugi sem stýrir valinu heldur einnig þrýstingur frá fjölskyldumeðlimum og óorðaðar væntingar frá samferðafólki sem eiga þátt í þessu ferli. Ástæður vals eru oft óljósar þangað til hefðbundnum valmöguleikum er ógnað. Það er ekki fyrr en nemendur af rótgróinni millistétt fara út fyrir upprunavettvang sinn sem þeir upplifa misgengi milli veruháttar og vettvangs. Meðvitund um forréttindi, félagslegan ójöfnuð og stéttastöðu er almennt takmörkuð en skapaðist hjá þeim tveimur nemendum úr rótgróinni millistétt sem höfðu farið út fyrir upprunavettvang sinn.